In het artikel van Henk-Jan Buist op salarisnet.nl van 14 feb. 2024
Het nieuwe pensioensysteem biedt een hoop flexibiliteit en meer keuzes voor mensen: bijvoorbeeld hoe beleg je, wat wil je doen bij het bereiken van pensioenleeftijd en wat wil je voor nabestaanden regelen? Waar veel opties vroeger bijna automatisch gingen of zelfs helemaal niet bestonden, hebben werknemers nu veel meer keuzevrijheid.
Daar ligt een schone taak voor pensioenfondsen, en werkgevers en hun adviseurs, want zij moeten deze keuzes en de eventuele gevolgen duidelijk maken. "Je hebt meer keuzes en dat is heel goed", zegt pensioendeskundige Liesbeth Hufen. "Alleen: word je goed genoeg begeleid in die keuzes? Want dat is essentieel natuurlijk."
Het nieuwe pensioen heeft een aantal wijzigingen ten opzichte van het eerdere systeem. Een grote verandering daarvan is de komst van de vlakke premie. In het oude stelsel betaalde je een lagere premie als je jonger was en ging je meer betalen naarmate je ouder werd. Onder meer omdat het geld van een jongere werknemer langer kan worden belegd, bouw je relatief meer op in jongere jaren.
Het oude systeem had bij pensioenfondsen een collectief pensioenvermogen en een uitkeringsgarantie bij het bereiken van de pensioensleeftijd. Met onder andere een krimpende beroepsbevolking in het vooruitzicht en steeds ouder wordende mensen is dit niet bepaald toekomstproof. Vandaar het nieuwe stelsel dat een heleboel veranderingen met zich meebrengt. In de Wet toekomst pensioenen is de oplopende staffelpremie vervangen voor een leeftijdsonafhankelijke vlakke premie: iedere werknemer, ongeacht de leeftijd, betaalt dezelfde pensioenpremie
Dat pakt in theorie wel nadelig uit voor werknemers die de afgelopen twintig jaar een hogere premie hebben betaald, want zij genieten niet van de lagere premie de volgende twintig jaar, terwijl ze wel meer hebben bijgedragen. Dus werknemers worden daarvoor gecompenseerd. "In de wetgeving is vastgelegd hoeveel er mag worden gecompenseerd", vertelt Hufen. "De afspraak is dat als je maximaal 3 procent extra compensatie in mag bouwen op een maximum van 30 procent van de pensioengrondslag gedurende tien jaar, dus tot en met 2037."
Pensioenfondsen maken daar afspraken over, maar het wordt lastiger voor organisaties die voor hun pensioenregeling niet zijn aangesloten bij een fonds. Pensioenfondsen maken daar afspraken over, maar het wordt lastiger voor organisaties die voor hun pensioenregeling niet zijn aangesloten bij een fonds. "We moeten ingewikkelde sommen gaan maken. Voor bedrijven die overgaan op een vlakke premie, wordt het initieel duurder, omdat je jongeren meer gaat geven. Ouderen moet je hetzelfde geven. Dus daar komt nog de compensatie bij."
Voor bedrijven die overgaan op een vlakke premie, wordt het initieel duurder”
Een oplossing om deze kostenstijging te beperken zou zijn om de vlakke premie te verlagen. "Dan heb je meer ruimte om te compenseren. Maar ja, dat is een onderhandeling tussen werkgever en werknemer. De ondernemingsraad zal dit wellicht niet accepteren."
Werkgevers die niet bij een pensioenfonds zijn aangesloten, proberen daarom in te schatten wat andere partijen doen om een premie vast te stellen. "Iedereen is hier nu mee bezig en er komt wel wat naar buiten van grote bedrijven. Een aantal verzekeraars en banken is al naar een vlakke premie." Het idee is dat voor de premie bedrijven het midden pakken tussen de hoge en de lage premie uit de staffelregeling, maar veelal zitten ze een paar procent onder dat middelpunt, weet Hufen. "Je weet dat je ook compensatie moet gaan betalen als werkgever. Maar daar zijn werknemers natuurlijk niet blij mee. Werkgevers moeten natuurlijk met de ondernemingsraad in onderhandeling."
Die compensatie geldt alleen voor werknemers die in dienst zijn en niet voor nieuwe werknemers, legt de pensioendeskundige uit. "Er ligt natuurlijk een heel model aan ten grondslag waar je rekening houdt met factoren als uittredingen, verloop van mensen en nieuwe aanwas. Maar als er meer mensen uittreden dan verwacht, vervalt die compensatie en kun je weer bijstellen."
Dus ondernemingsraden zullen periodiek de regeling opnieuw willen bekijken om te zien of die nog passend is voor de situatie die geldt binnen het bedrijf. "Ze zullen willen dat het herijkt wordt, omdat werkgevers dan minder gaan betalen in de toekomst. En dat is ook vaak niet de bedoeling van een werkgever. Die heeft over het algemeen niet de intentie om de pensioenkosten te laten dalen. Maar natuurlijk ook niet om ze te laten stijgen."
Werknemers die via een pensioenfonds zijn aangesloten, merken dit wellicht niet zo, maar dat geldt niet voor mensen bij wie de werkgever een regeling aanbiedt. "Je krijgt in je loonstrook gecompenseerd, dus dat is zichtbaar. Je ziet dan gewoon dat je netto meer overhoudt. En dat wil je bij je nieuwe werkgever dan natuurlijk ook. Of je gaat minder snel weg omdat je nu een beter salaris hebt. Het risico is dat dit de markt op slot zet. Ik denk dat dat allemaal wel meevalt, maar het is vooral de vraag hoe je dit communiceert. Moet je werknemers hierop wijzen? Hoe eerlijk ga je hiermee om?"
"Communicatie is echt een speerpunt, vanuit werkgevers, pensioenfondsen en verzekeraars en natuurlijk pensioenadviseurs. Je moet namelijk als werknemers veel keuzes maken, bijvoorbeeld over hoe je wilt beleggen. Daar hoefde je als je bij een pensioenfonds zit eerder niet over na te denken. Bovendien heb je bij pensionering een aantal keuzes te maken, of je bijvoorbeeld blijft beleggen, of dat je gedeelte van het bedrag ineens krijgt."
Werkgevers en fondsen moeten informatie verstrekken over wat voor gevolgen dit heeft.”
Je kunt bijvoorbeeld in de uitkeringsfase blijven doorbeleggen. Dan blijf je beleggingsrisico lopen, maar over het algemeen blijkt dat je met blijven beleggen wat betreft het rendement op termijn beter af bent. "Maar dat rendement varieert natuurlijk en de vraag is ook of dit bij je past. Als je bijvoorbeeld een kleine beurs hebt, wil je wellicht liever precies weten wat je krijgt en mijd je het risico."
Hufen geeft advies aan bedrijven die met pensioen aan de slag gaan. "Ze zijn nu meer bezig met pensioen en dat moet ook wel. Maar wat mij dan wel verbaast is dat werknemers, en soms zelfs werkgevers, nog nooit van mijnpensioenoverzicht.nl hebben gehoord. Als je niet in een fase van je leven zit waar het ter sprake komt, bijvoorbeeld als je van baan wisselt of wanneer je een hypotheek aanvraagt, ben je er niet zo mee bezig. Dat snap ik ergens ook wel, maar je moet een heleboel dingen wel gaan wegen. Wat gebeurt er bij ontslag? Wat regel je voor een nabestaandenpensioen? En wat gebeurt er dan als je overlijdt of in de WW komt?"
"Werkgevers en fondsen moeten informatie verstrekken over wat voor gevolgen dit heeft. Werkgevers moeten hier iets over zeggen, bijvoorbeeld bij ontslag, want je moet als werknemer dan weer keuzes maken. Je hebt nu dat je in de ontslagbrief verplicht iets moet zeggen over waardeoverdracht. Nu moet je ook uitleggen dat je dan geen nabestaandendekking meer hebt. Bij indiensttreding en uitdiensttreding van personeel moet je deze informatie verstrekken."
Dat communicatie ingewikkeld is, blijkt alleen al uit het uitstel van het Bedrag ineens. In 2021 werd deze pensioenmaatregel al goedgekeurd door de Eerste Kamer, maar onder meer vakbondenkoepel VCP maakt zich zorgen dat het niet voor iedereen even duidelijk is welke gevolgen dit heeft. Ook de Raad van State toonde zich kritisch, omdat het in één keer opnemen van tien procent van het opgebouwde pensioen aantrekkelijk lijkt, maar voor mensen met een klein pensioen en toeslagen kan deze eenmalige uitkering desastreus uitpakken.
Pensioenuitvoerders kunnen geen individueel advies geven, omdat ze geen zicht (mogen) hebben op de financiële situatie van een deelnemer. Vorig jaar werd de ingangsdatum van de maatregel Bedrag ineens opnieuw uitgesteld, van 1 juli 2024 naar 1 januari 2025, vooral omdat pensioenuitvoerders aangaven meer tijd nodig te hebben voor de informatieverstrekking aan deelnemers.